Μετασχηματισμός του συνδικαλισμού τώρα!

Του Νίκου Τσούλια

      Όταν αιφνιδιαζόμαστε και αναρωτιόμαστε πως ενέσκηψε η φοβερή κρίση στη χώρα μας, όταν απορούμε για την ισχυρή τάση εκφασισμού μέρους της κοινωνίας μας, “ομολογούμε” ότι έχουμε στοιχεία αδυναμίας ανάλυσης και κατανόησης των βαθιών διεργασιών που γίνονται στη διεθνοποιημένη εν πολλοίς πολιτική και πολιτισμική ζωή της χώρας μας. Ως εκ τούτου, τα συνδικάτα οφείλουν να κατακτήσουν τα θεωρητικά εκείνα εργαλεία που θα τους δίνουν την ικανότητα όχι μόνο να προσεγγίζουν διεισδυτικά αυτές τις διεργασίες, αλλά να μπορούν και να παρεμβαίνουν έγκαιρα και αποτελεσματικά.

Πρόκειται για διεργασίες ιστορικού χαρακτήρα, γι’ αυτό και οι τρέχουσες πολιτικο-συνδικαλιστικές συλλογικές αναλύσεις δεν μπόρεσαν να τις συλλάβουν προοιμιακά και απλώς τις αντελήφθησαν ως γεγονότα. Πρόκειται – επί της ουσίας τώρα – για υπαρκτή αδυναμία του πολιτικού μας συστήματος να διαμορφώσει μια εθνική στρατηγική για την Ελλάδα σε μια ιστορικότητα στην οποία έχουμε μερική υπέρβαση της παραδοσιακής λειτουργίας του έθνους – κράτους. Πρόκειται για αδυναμία της χώρας μας

να συμμετάσχει ανταγωνιστικά στο διεθνή καταμερισμό εργασίας όντας μέσα σε πυρήνα αναπτυγμένων χωρών, στον πυρήνα της υπερδομής της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Σαφώς η κύρια αιτία για τη σημερινή κρίση της χώρας μας είναι η κρίση του καπιταλισμού, είναι η κρίση κέρδους του κεφαλαίου που μετασχηματίζεται σε κρίση χρέους αδύναμων κρίκων εθνικών οικονομιών, είναι η έντονη και διαρκής συσσώρευση των υλικών αγαθών ακόμα και του ελέγχου των φυσικών πόρων και των κοινωνικών αγαθών σε όλο και πιο μονοπωλιακά κέντρα οικονομικής εξουσίας. Αλλά δεν αρκεί μια καταγγελτική πολιτική απέναντι σε οποιουδήποτε είδους καπιταλιστικού συστήματος.

Δεν αρκεί – κατά τη γνώμη μου – να πεις ότι όλα αυτά οφείλονται στη κρίση του καπιταλισμού, γιατί είναι μια κρίση δομική, μια κρίση πολύχρονη, μια κρίση που δεν οδηγεί νομοτελειακά σε κάποια ντετερμινιστική υπέρβασή του. Γι’ αυτό οφείλουμε κατ’ αρχήν να κατανοήσουμε τις βαθύτερες και πολλαπλές διεργασίες, να ερμηνεύσουμε τις δυνάμεις που τις κινούν, να αναζητήσουμε τις ρηγματώσεις που μπορούν να προκαλέσουν οι κοινωνικές δυνάμεις και τελικά να συνεργήσουμε στην ανάπτυξη του πολιτικού υποκειμένου ή των πολιτικών υποκειμένων που θα αμφισβητήσουν εν τοις πράγμασι τη διαρκή συσσώρευση πλούτου, που θα σταματήσουν την πρόκληση βαθιών κοινωνικών ανισοτήτων μακριά από βερμπαλισμούς και λαϊκισμούς που το μόνο που επιτυγχάνουν είναι η δημιουργία απογοήτευσης στους εργαζομένους.

Όταν χάνονται εν μια νυκτί κατακτήσεις αγώνων δεκαετιών, δεν αρκεί να καταγγείλεις τοσυμβάν. Αυτό το κάνουμε, αλλά δεν απαντάμε στο πρόβλημα ουσίας των εργαζομένων, στις απολύσεις και στις απομειώσεις των δικαιωμάτων τους. Μπορούμε να αμυνθούμε αποτελεσματικά και να αποτρέψουμε εξελίξεις που κάνουν το μισθό επίδομα και τις συντάξεις «φιλοδώρημα»;

Νομίζω ότι πρέπει να αναγνωρίσουμε την πραγματικότητα και να μην κρυφτούμε πίσω από βαρύγδουπες αναλύσεις. Δεν τα καταφέραμε μέχρι τώρα. Και θεωρώ ως βασική αιτία της αδυναμίας μας την έλλειψη ταξικής συνείδησης, το θεμελιακό στοιχείο της δράσης των κοινωνικών κινημάτων, όπως πολύ ορθά το χαρακτηρίζει το Κ.Κ.Ε. Η κοινωνία μας, τα κινήματά μας είχαν και έχουν κλαδική αντίληψη και συνάρθρωση. Λειτουργούμε κυρίως ως “κλάδοι” και όχι ως ευρύτερο κίνημα εργαζομένων και πολιτών. Μετά τα πρώτα οριζόντια μέτρα των κυβερνήσεων που αιφνιδίασαν την όλη δράση μας – και αναφέρουμε το σύνολο των εργαζομένων και όχι μόνο τις ηγετικές ομάδες -, ήταν μια σχετικά εύκολη υπόθεση των κυβερνήσεων η εφαρμογή μιας πολιτικής σαλαμοποίησης και επιμερισμού των επιμέρους αντεργατικών κλαδικών μέτρων.

Σε μια τέτοιας έκτασης κρίση που αλλάζει συνολικά την εικόνα της χώρας μας, σχεδόν όλοι οι θεσμοί μετασχηματίζονται. Και οφείλουμε να βάλουμε τα δικά μας στοιχεία σ’ αυτούς τους μετασχηματισμούς που μεταβάλλουν την εικόνα της κοινωνίας μας για τις επόμενες δεκαετίες. Οφείλουμε πρώτα απ’ όλα να ενισχύσουμε καταλυτικά τους συνεκτικούς δεσμούς μεταξύ των κλαδικών χώρων, να αναδείξουμε το γενικό σε σχέση με το κλαδικό. Τώρα οι τριτοβάθμιες οργανώσεις των εργαζομένων έχουν μεγαλύτερο ρόλο, περισσότερη ευθύνη από ό,τι συνέβαινε μέχρι σήμερα.

Οι επιμέρους κλαδικές ιδιαιτερότητες είναι «σύμπτωμα» αντιλήψεων και πρακτικών των παλιότερων περιόδων που οι εργαζόμενοι επέκτειναν διαρκώς τις κατακτήσεις τους. Τώρα οι μεγάλες απειλές των απολύσεων και της ανεργίας, των μισθών – επιδομάτων, των συμβολικών συντάξεων και της κατεδαφιστικής κατάργησης κάθε κοινωνικού αγαθού γίνονται υπαρξιακά ζητήματα για όλους τους εργαζομένους. Είναι το μεγάλο πεδίο της κοινής δράσης όλων. Και αυτό το βάρος των ζητημάτων δεν μπορεί να το σηκώσει μόνο η παραδοσιακή έννοια της αντιπροσώπευσης των συνδικαλιστικών φορέων.

Η διαμόρφωση ταξικής συνείδησης, η μαζική ενεργός συμμετοχή στις Γενικές συνελεύσεις για να καλλιεργηθεί και για να αναπτυχθεί η αίσθηση της μεγάλης συλλογικής μας αφήγησης και κυρίως η ανάπτυξη ισχυρότερων συνδεσμώσεων μεταξύ των κλαδικών χώρων είναι θεμελιακά στοιχεία, είναι σημεία αφετηρίας για να επανακτήσουμε τα ουσιώδη δικαιώματά μας, για έναν πιο δημοκρατικό μετασχηματισμό των κινημάτων μας, για μια δίκαιη κοινωνία.