Τράπεζα θεμάτων

Πολύ φασαρία γίνεται τελευταία με την τράπεζα θεμάτων που ενεργοποιεί το υπουργείο παιδείας

Πώς όμως προέκυψε η τράπεζα θεμάτων και ποιο ρόλο καλείται να παίξει;  Είναι σωστός ο θεσμός της τράπεζας θεμάτων; Αν ναι,  γιατί όλη αυτή η αντίδραση από αρκετούς μαθητές, αρκετούς καθηγητές αλλά και από γονείς και πολιτικές παρατάξεις; Αυτά είναι μερικά ερωτήματα που θα επιχειρήσουμε να απαντήσουμε.

Δημήτρης Τσαούσης

     Φυσικός Phd

Τα τελευταία τριάντα χρόνια έχουμε γίνει μάρτυρες ποικίλλων μεταρρυθμίσεων στην παιδεία. Όλες οι μεταρρυθμίσεις είχαν υποστηρικτές αλλά και αντιδράσεις. Τα προγράμματα σπουδών, τα βιβλία, τον τρόπο εισαγωγής στο πανεπιστήμιο και πολλά άλλα τα αλλάξαμε όχι μία, αλλά πολλές φορές. Συνεχώς ζητάμε αλλαγές στο εκπαιδευτικό μας σύστημα, αλλά και κάθε φορά υπάρχει αντίδραση σε κάθε αλλαγή που επιχειρείται. Μερικές φορές ζητάμε να επανέλθουμε σε κάτι παλιό, για το οποίο μερικά χρόνια νωρίτερα αντιδρούσαμε να μη εφαρμοστεί. Γενικά ζητάμε αλλαγές, αλλά είμαστε μόνιμα κατά των μεταρρυθμίσεων.

Στις πανελλήνιες εξετάσεις για το πανεπιστήμιο, τα θέματα άλλοτε είναι εύκολα και άλλοτε δύσκολα αλλά και καμιά φορά με λάθη. Σε εκπαιδευτικά συνέδρια που έχει συζητηθεί το θέμα, ο διαφορετικός κάθε χρόνο βαθμός δυσκολίας των θεμάτων αποδίδεται στο ότι κάθε φορά αλλάζει η επιτροπή. Επειδή κάθε επιτροπή είναι ανεξάρτητη και έχει διαφορετική άποψη για το επίπεδο δυσκολίας των θεμάτων, προκύπτουν και διαφορετικού επιπέδου
θέματα. Υπάρχουν περιπτώσεις που σφάλει και η επιτροπή που βγάζει τα θέματα, με την έννοια ότι οι μαθητές δυσκολεύονται περισσότερο ή λιγότερο για να απαντήσουν τα θέματα απ’ ότι είχε υπολογίσει η επιτροπή.

Έχει υποστηριχτεί ότι ο μόνος τρόπος που υπάρχει για να αξιολογήσει κανείς το επίπεδο ενός θέματος, είναι να το δώσει σε ένα πλήθος μαθητών να το απαντήσουν και από την αξιολόγηση του διαγωνίσματος να το κατατάξει σε κάποιο επίπεδο. Έτσι γίνεται σε πολλές χώρες του εξωτερικού. Με τον τρόπο αυτό αν δοκιμάσουμε πολλά θέματα, μετά την αξιολόγησή τους έχουμε ένα μεγάλο κατάλογο θεμάτων με διαφορετικά επίπεδα δυσκολίας. Ο κατάλογος αυτός αποτελεί μια τράπεζα θεμάτων.  Όταν θέλουμε να κάνουμε ένα διαγωνισμό επιλέγουμε τέσσερα θέματα κλιμακούμενης δυσκολίας και είμαστε σίγουροι για το αποτέλεσμα του διαγωνισμού αφού τα θέματα είναι δοκιμασμένα και ως προς την ακρίβειά τους και ως προς το επίπεδο δυσκολίας. Βέβαια ο αριθμός των θεμάτων της τράπεζας είναι πολύ μεγάλος για να αποφύγουμε την απομνημόνευση των θεμάτων από τους διαγωνιζόμενους.

Τα θέματα εξετάσεων που επιλέγει στο τέλος της χρονιάς ο διδάσκων κάποιου μαθήματος, πρέπει να είναι ανάλογα με την πορεία της διδασκαλίας που ακολούθησε κατά την παράδοση του μαθήματος. Θα μπορούσαμε να το δούμε και από μια άλλη οπτική γωνία, δηλαδή η πορεία διδασκαλίας ενός μαθήματος εξαρτάται από τα θέματα των εξετάσεων που θα βάλει στο τέλος ο διδάσκων κατά την αξιολόγηση. Πάντως, ούτως ή άλλως η διδασκαλία ενός μαθήματος και τα θέματα των εξετάσεων σχετίζονται μεταξύ τους και το ένα επηρεάζει το άλλο. Τόσα χρόνια κανείς διδάσκων στο σχολείο δεν ήξερε το επίπεδο των θεμάτων που θα εξεταστούν οι μαθητές του στις πανελλήνιες εξετάσεις, για να μπορεί να καθορίσει το επίπεδο της διδασκαλίας του. Αλλά ούτε και η επιτροπή θεμάτων ήξερε το επίπεδο διδασκαλίας στα διάφορα σχολεία, για να μπορεί να επιλέξει τα ανάλογα θέματα. Η επιτυχία των εξετάσεων ήταν θέμα τύχης!

Εφόσον συσταθεί μια τέτοια τράπεζα θεμάτων τίθεται υπόψη των διδασκόντων στα σχολεία και πλέον οι διδάσκοντες μπορούν να ρυθμίσουν το επίπεδο και την πορεία της διδασκαλίας τους, ώστε οι μαθητές τους να ανταπεξέλθουν στις εξετάσεις με το συγκεκριμένο επίπεδο θεμάτων. Το μάθημα θα γίνει με τέτοιο τρόπο ώστε οι μαθητές να κατανοήσουν τις έννοιες, τους νόμους της επιστήμης που διδάσκονται και να αποκτήσουν τις απαραίτητες δεξιότητες ώστε να κατακτήσουν τη γνώση και επομένως θα μπορέσουν να ανταποκριθούν στα θέματα της τράπεζας.

 Αν όμως ο διδάσκων δεν ακολουθήσει την πιο πάνω τακτική, αλλά επικεντρωθεί στη διδασκαλία των χιλίων θεμάτων της τράπεζας ή διδάξει αντιπροσωπευτικά θέματα από τις είκοσι κατηγορίες που έχει κατατάξει τα χίλια θέματα της τράπεζας, το παιχνίδι έχει χαθεί, οι μαθητές δεν κατανοούν  το μάθημα, απλώς παπαγαλίζουν κατηγορίες θεμάτων, ξέρουν να απαντούν σε παραπλήσια θέματα εκείνων που έχουν προπονηθεί, αλλά δεν έχουν κατακτήσει τη γνώση και δεν μπορούν να απαντήσουν σε θέματα που δεν είναι όμοια με εκείνα που έμαθαν απ’ έξω. Δικαιολογημένα θα παραπονιούνται ότι η τράπεζα θεμάτων είναι βραχνάς και τους δημιουργεί άγχος, αφού βλέπουν τον όγκο που έχουν να παπαγαλίσουν και τους πιάνει τρόμος. Ασφαλώς, ανεξάρτητα από την επιτυχία τους στις εξετάσεις, λίγο χρόνο αργότερα δεν θυμούνται τίποτα από όσα σχεδιάστηκε να μάθουν.

Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια, σε μεγάλη κλίμακα, η εκπαίδευση στην Ελλάδα λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο και δικαιολογημένα οι μαθητές μας παραπονιούνται ότι προπονούνται στην παπαγαλία και όχι στην κριτική σκέψη. Έχει γίνει και ένα μπέρδεμα ανάμεσα στο σχολείο και στο φροντιστήριο. Ενώ στο σχολείο θα έπρεπε να γίνεται η ανακάλυψη και κατανόηση του μαθήματος και στο φροντιστήριο η εξάσκηση στη γνώση που απόκτησαν στο σχολείο, έχει μετατραπεί και το σχολείο σε φροντιστήριο. Δικαιολογημένα λοιπόν οι μαθητές μας δυσανασχετούν και δεν το θέλουν το σχολείο, διότι εκεί ακούν τα ίδια πράγματα που έχουν ακούσει πιο μπροστά στο φροντιστήριο, μια που αυτό προηγείται στην ύλη. Το σχολείο έχει χάσει το στόχο του και τον προορισμό του και δεν προάγει τη γνώση και την κριτική σκέψη.

Είναι μεγάλη ευκαιρία τώρα με την τράπεζα θεμάτων να αλλάξουμε τον τρόπο διδασκαλίας και να βρει το σχολείο το δρόμο του. Για να γίνει όμως αυτό, πρέπει να φύγει η τράπεζα θεμάτων από τα χέρια των μαθητών και να μείνει στο γραφείο του διδάσκοντα, όχι για να διδάξει αυτά τα ίδια τα θέματα, αλλά με βάση την τράπεζα θεμάτων να οργανώσει την δική του πρωτότυπη διδασκαλία και να μεταδώσει τη γνώση στους μαθητές του. Θα πρέπει να συναντιούνται  οι μαθητές από διαφορετικά σχολεία στα στέκια τους και να συζητούν για τις διαφορετικές διδακτικές προσεγγίσεις που οι καθηγητές τους χρησιμοποίησαν για να διδάξουν μια διδακτική ενότητα. Τότε τα παιδιά μας θα βρουν το σχολείο ενδιαφέρον και θα αρχίσουν να μαθαίνουν πραγματικά. Θα πάψουν να διαμαρτύρονται για την τράπεζα θεμάτων, γιατί δεν θα τα αφορά. Δεν είναι δικό τους μέλημα πως θα λύσουν τις ασκήσεις της τράπεζας θεμάτων. Έχει αναλάβει το σχολείο να τους μεταδώσει την γνώση εκείνη που είναι αναγκαία και ικανή να τους κάνει να ανταπεξέλθουν στις εξετάσεις. Όχι παπαγαλίζοντας τα θέματα, αλλά κατακτώντας τη γνώση. Και αυτό είναι το ζητούμενο.

Δημήτρης Τσαούσης

Φυσικός Phd

Email: dtsaousis@sch.gr

http://users.sch.gr/dtsaousis/